Harita - Ergani (Ergani İlçesi)

Ergani ya da eski adıyla Osmaniye Diyarbakır ilinin bir ilçesidir.

Dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve halk arasında Zülküf Dağı, Zülküf (Zülkifl) Peygamber Dağı, Makam Dağı olarak isimlendirilen 1526 metre yüksekliğindeki Zülküf Dağı'nın güney eteğine kurulmuş olup Diyarbakır'ın önemli ilçelerinden biridir. Ergani, Diyarbakır ilinin en büyük ilçesidir. İlçe merkezine bağlı, 86 köy bulunmaktadır.

Osmanlı devrinde Ergani'ye verilen Osmaniye adı Adana'nın eski ilçesi bugünkü Osmaniye ili ile karıştırıldığı için sonradan Ergani olarak değiştirilmiştir.

Ergani çok eski bir şehir olup, kuruluş tarihi belli değildir. İlçeye 8 km uzaklıkta bulunan Hilar Şehri harabelerinde yapılan (Çayönü) kazıda, bugünkü bilgilere göre Anadolu'nun en eski köy yerleşimi ortaya çıkmıştır. Çayönü tepesinde ortaya çıkan MÖ 7000 yılına varan kalıntılara dayanarak Ergani'nin 9000 yıllık tarihi olduğu söylenebilir. Osmanlı devrinde uzun zaman Sancak beyliği (il merkezi) yapan Ergani, 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunla sancak beyliği sona ermiş Diyarbakır iline bağlı ilçe statüsünü almıştır.

19. yüzyıl ortalarında Ergani sancağının merkezi, Bakır maden işletilmesi dolayısıyla önem kazanan Maden Kasabasına taşındı. 19. yüzyılda bir mutasarrıf, 3 kaymakam ve 11 müdür tarafından yönetildi. ilçe çok eski yerleşim yeri olup Doğu Anadolu kültürü ile yoğrulmuştur. Ancak bugüne kadar bir kulenin yıkıntıları gelebilmiştir. Ergani kalesi, Ergani yakınında Kolat Dağı yamacında bulunur. Bugün bir yıkıntı halindedir. Kalenin kimin tarafından yapıldığına dair bir kayda rastlanmamıştır. Kale Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Osmanlı dönemi yapıları olarak 19. yüzyıl sonunda Ergani'de Belediye Konağı dışında 3 cami, 10 mescit, 3 Ermeni kilisesi, 1 Protestan kilisesi, 3 han, 3 hamam ve 30 çeşme bulunmaktaydı. Bu yapılardan hükûmet konağı 1891 yılında inşa edilmiştir. Eski hükûmet konağı restore edilerek turizme kazandırılmıştır.